Ik heb op de opmerking ‘Wat zielig!’ altijd geantwoord met: ‘hondjes in het asiel zijn zielig’. Als het gaat over het toewijzen van het bijvoegelijke naamwoord aan een persoon, gaat er bij mij een zeer onaangenaam gevoel borrelen. Waarom eigenlijk?
Het woord medelijden impliceert in zichzelf al een zekere hulpeloosheid: lijden. Of je het medelijden noemt, of zielig, het subject van deze kwalificatie is hulpeloos, niet meer in staat zichzelf te redden. Een persoon die zichzelf zielig vind legt zich neer bij de onontkoombaarheid van zijn situatie. Hij acht zichzelf niet langer in staat tot enige controle over enig aspect wat onderdeel uitmaakt van de situatie. Dat zijn de ideeen die ik erbij heb in ieder geval.
Medeleven is voor mij mee-leven. Met je hart naast iemand gaan staan en het ervaren van gevoelens bij jezelf, die worden opgeroepen door de situatie (of emoties) van degene met wie je meeleeft. Het geeft bij mij een sterke drang tot hulp bieden, willen steunen of als het gaat om leuke dingen, meejuichen..
Toch kan ik me legio situaties voorstellen waarin de onontkoombaarheid wel van toepassing is maar ik toch de persoon niet als zielig zou bestempelen. Is er verschil tussen slachtoffer zijn en je slachtoffer voelen? Is slachtofferschap niet gewoon een rol die je wordt aangereikt door omstandigheden waarvan je zelf beslist of je hem aanneemt of niet?
Los daarvan, wat gebeurt er als er zich, in een en dezelfde situatie, spelers met verschillende rollen bevinden. Hoe ga je dan de situatie veranderen? Is het dan eigenlijk wel mogelijk de situatie te veranderen. Is dan niet de enige optie om je alsnog neer te leggen bij de ontontkoombaarheid van de situatie. Is slachtofferschap, is overgave besmettelijk?